بازار مسگران زنجان ,

بنابر نوشته های تاریخی، بازار زنجان در دوران آقا محمد خان قاجار در سال ۱۲۰۵ قمری آغاز و در سال ۱۲۱۳ در زمان فتحعلی شاه قاجار خاتمه یافته و مساجد و سراها و گرمابه ها در سال ۱۳۲۴ به آن اضافه شده است. مجموعه بازار قدیمی به صورت یک خط مستقیم به عنوان بازار بالا و پایین به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم شده است. گستردگی جغرافیایی بازار زنجان و تنوع راسته ها، تعدد سراها و کاوانسراهای درون شهری در راسته های فرعی که هرکدام به نامی و به فعالیتی خاص اختصاص یافته و وجود مساجد فراوان گویای پویایی این مجموعه در طول زمان های گذشته و شرایط حاکم بوده است. این بازار که طویلترین بازار ایران است از سوی غرب و شرق گسترده شده و بدین لحاظ بازار پائین و بازار بالا تقسیم و نامگذاری شده است.

بازار پایین: در قسمت پایین بازار علاوه بر داد و ستد تولیدات محلی، از طریق دو باب کاروانسرا محصولات روستاها و قصبه ها اطراف زنجان نیز به فروش می‌رسید. از کاروانسراهای این بازار «سرای ملک» و «سرای گلشن» را می‌توان نام برد که هر دو در سال ۱۳۴۵ هـ .ق مورد بازسازی و مرمت قرار گرفتند. امروزه این بازار به انبار کالاهای صادراتی تبدیل شده است. در این مجموعه دو مسجد به نام های مسجد آقا شیخ فیاض و میرزایی و هم چنین دو گرمابه به نام های بلوری (حاج داداش) و معینی احداث شده است.

قسمت بالای بازار از مجموعة بازارهای قیصریه، بزازها، حجت الاسلام، امامزاده و عبدالعلی بیگ تشکیل شده است. این بازار که از نظر تولید و عرضة کالا و خدمات جنبی بسیار متنوع است و مهم ترین مرکز اقتصادی و تجاری شهر محسوب می‌شود، به هشت راستة زرگرها، بزازها، کفاش ها، سراج ها، کلاه دوزها، صندوق سازها، رنگرزها، میوه فروش ها و جگرپزها تقسیم شده است. در این مجموعه نیز پنج مسجد به نام های چهل ستون، آقا سید فتح الله، مسجد جامع، حجت الاسلام و ملا (ولیعصر) جای گرفته است. مجموعه بازار با پنجاه و شش راه ورودی اصلی و فرعی، به شبکة ارتباطی کل شهر راه دارد. این مجموعه نهصد و شصت باب مغازه دارد و جایگاه فعالیت ده ها نوع شغل اعم از تولیدی و خدماتی است. مجموعة بازار زنجان در زمینی به مساحت پانزده هکتار احداث شده است و پنج هکتار آن به فعالیت اقتصادی، هفت هکتار آن برای سکونت، یک هکتار آن جهت اماکن عام المنفعه و دو هکتار دیگر آن برای شبکة ارتباطی اختصاص یافته است. از آن جا که شهر زنجان تابستان های گرم، زمستان های سرد و پر برف و بهار و پاییزی ناآرام دارد، کالبد و پوشش سقف بازار طوری طراحی شده است که در داخل آن تغییرات هوای بیرون احساس نمی‌شود. مجموعة بازار زنجان به عنوان یک کانون مهم تجاری، تاریخی و فرهنگی و به دلیل ویژگی های معماری و هنری آن پیوسته مورد توجه بازدیدکنندگان است. این بازار به علت ارزش های فرهنگی و قدمت تاریخی آن در فهرست آثار تاریخی ایران به ثبت رسیده است.

راسته اصلی بازار زنجان از خیابان سعدی شروع شده و پس از قطع آن توسطخیابان فردوسی، در خیابان اصغریه به پایان می‌رسد و در حدود یک کیلومتر درازا دارد. در بدو شروع بازار از سمت شرق، دو راسته به موازات یکدیگر شکل می‌گیرند که هر یکبه سراهای مختلفی مرتبط می‌گردند این دو راسته، راسته امامزاده و راسته عبدالعلیبیک نام دارند.

تنوع مشاغل و گردش در جهت استقرار صنف همسان باعث تشکیل راسته های تخصصی و فرعی در اطراف راسته اصلی می‌شود که در بیشترموارد به عرضه نوع خاصی از اجناس یا خدمات اشتغال می‌یابند. راسته های حاج حسن ،ترابی، حاج حیدر، انگورانی، صباغها، رستمخانی و آقا از جمله راسته های فرعیبازار زنجان محسوب می‌شوند. مهمترین شاخه فرعی بازار، راسته حجه الاسلام است که بموازات راسته اصلی بوجود آمده و به قیصریه متصل می‌شود.

بازارقیصریه یا راسته قیصریه محل ارائه اجناس ظریف و پر بها است. در حال حاضر قیصریهزنجان محل فروش اجناس لوکس است. موقعیت قیصریه زنجان که از راسته های اصلی منشعب می‌شودو آنرا به خیابان امام خمینی و سبزه میدان متصل می‌کند باعث تقویت اینمحور شده و در حال حاضر یکی از فعالترین محور های بازار است.

کاروانسراهای بازار زنجان یا به عبارت دیگر سراهای آن از ارزشمند ترین عناصرتجاری و معماری این بازار به حساب میآیند. سراها غالبا محل استقرار تجارتخانه ها بوده اند و همگی دارای حیاط مرکزی هستند. نکته مهم در مورد سراها چگونگی ارتباط آنها با راسته و نحوه حر کت در داخل آنهاست.سراهای ملک، حاج شعبان، حاج فتح ا...،حاج جواد، نهالی، شاطرعلی،حاج رحمان قربانی، حاج کلبعلی، حاج شامی، بالاو پائین از جمله سراهاب یک حیاطیبازار زنجان هستند.

در حوالی دروازه های شهر کاروانسراهائی ساخته می‌شدند که برای اطراقکاروانهای تجاری یا مسافری مورد استفاده قرار می‌گرفتند در مجاورت این کاروانسراهادر داخل یا خارج شهر میدانهائی بوجود می‌آمدند که محل داد و ستد و مبادلات تجاری بوده اند و جود این میادین باعث می‌شد تا فرو شندگان دوره گرد، روستائیان وبازرگانانی که بین شهرها آمد وشد داشتند بتوانند در این فضا ها به خرید و فروشبپردازند، و نزدیکی این میدانها با کاروانسراهای عمده شهر سبب رونق و احیا آنها می‌شد نحوه استقرار میادین آهنگران و میدان ورکچی ها در شرق و غرب بازار زنجان درمجاورت کاروانسراهای عمده بازار و شهر زنجان بیانگر نقش این فضاها در کالبد بازاراست.

تیمچه های بازار زنجان علاوه بر خصوصیات کالبدی ویژه ای که دارند ازنقاط عطف حرکتهای پیاده راسته بازار به شمار می‌روند بعنوان مثال تیمچه های چهاردربی در قسمت شرقی بازار، جمع کننده حرکتهای ورودی بازار و هدایت کننده آن در مسیرراسته اصلی است.

بازار مسگران زنجان مشتمل بر دو بخش مجزا است: بازار مسگران بالا و بازار مسگران پایین. البته به این نکته توجه نمایید که امروزه، بازار مسگران عمدتاً محل فروش ظروف مسی است نه محل تولید. مخصوصاً تولید کنندگان بزرگ و عمده، در شهرکهای صنعتی مستقر می‌باشند.

بازار مسگران بالا: این بازار تقریباً 2 خیابان سمت جنوب زنجان را در بر می‌گیرد. مغازه های مس فروشی در این قسمت، در پایینتر از میدان انقلاب به سمت ایستگاه راه آهن زنجان و جنب همان خیابان، از ابتدای خیابان توحید (نرسیده به تقاطع صدر جهان) ادامه دارد. " سرای دخان" زنجان نیز در این خیابان واقع شده و برخی از مسگران در این سرار، مستقر می‌باشند.

بازار مسگران پایین: مسگران و مس فروشان این بخش نیز در سمت چهار راه امیرکبیر زنجان (جنوب غربی زنجان) واقع شده اند.

این دو بازار به لحاظ مسافت زیاد با یکدیگر فاصله ندارند. البته بخش بازار مسگران بالا، متنوع تر است.

در هر دو بازار نیز قلع کاران (سفید کاری ظروف مسی) مستقر بوده و شما می‌توانید ظروف مسی کهنه خود را جهت قلع کاری به این افراد بسپارید.

البته در عصر حاضر، با وجود فروشگاه های معتبر اینترنتی، توصیه می‌شود از فروشگاه اینترنتی ما ظروف مسی خود را تهیه فرمایید. لیکن در صورتیکه حضوری مهمان شهر زنجان هستید، حتماً از مغازه هایی که قدمت بالاتری دارند، خرید نمایید.